Mag ik mijn vermogen nog afschermen voor de buitenwereld?
Hij is er weer, de Quote 500. De 500 rijkste Nederlanders hebben in 2021 een gezamenlijk vermogen – volgens het tijdschrift – van meer dan 219 miljard euro. Meer dan eens klopt de informatie overigens niet – de onderneming is bijvoorbeeld al overgedragen aan de volgende generatie – maar het laat wel zien dat het goed gaat met de vermogenden in ons land. Opname in de lijst zorgt er ook voor dat je wordt benaderd door allerlei partijen om ergens een financiële bijdrage te leveren. In stilte genieten van je rijkdom is er voor deze groep niet bij.
Wie heeft wat?
Voor de groep die (net) niet de Quote 500 haalt (de nummer 500 heeft een vermogen van 110 miljoen euro) betekent dat niet meteen dat hun vermogen niet bekend c.q. op te zoeken is. Op 27 september 2020 is namelijk het UBO-register in Nederland ingevoerd. Vanaf die datum moeten natuurlijke personen die eigenaar zijn van of zeggenschap hebben over een onderneming zich inschrijven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Een eigendomsaandeel of zeggenschap van meer dan 25% betekent dat je UBO (ultimate beneficial owner) bent. Een UBO is altijd een natuurlijk persoon. De in het register geregistreerde openbaar toegankelijke gegevens zijn de naam van de UBO, geboortemaand en -jaar van de UBO, de woonstaat, de nationaliteit en de aard en omvang van het door de UBO gehouden belang.
Reeds bestaande entiteiten hebben tot 27 maart 2022 de tijd hun UBO’s te registreren, nieuwe entiteiten moeten dat meteen doen om een KvK-nummer te kunnen krijgen. Van vrijwel alle Nederlandse entiteiten is daarmee te achterhalen wie de uiteindelijke eigendom en/of zeggenschap heeft over die onderneming. Diezelfde entiteiten – althans de meeste – moeten ook hun jaarrekening deponeren. Op dat moment is ook bekend om welk vermogen het gaat. Je weet dan wie wat heeft. Voor wie denkt dat je flink moet betalen voor die informatie, het kost je circa vijf euro. Heeft een entiteit geen ‘echte’ UBO, dan valt men terug op de restcategorie: het statutair bestuur van de entiteit is dan de UBO, de zgn. pseudo-UBO.
Doelstelling
De oorspronkelijke doelstelling van het UBO-register was witwassen en financiering van terrorisme tegengaan. De publicatie van de Panama Papers en LuxLeaks hebben (mede) ertoe geleid dat het doel is uitgebreid met het tegengaan van belastingontwijking. Meer recent zijn ook de Pandora Papers en Paradise Papers openbaar gemaakt. Niet al die personen die daarin worden genoemd zijn fiscaal strafbaar bezig, maar nuance ontbreekt vaak in het publieke debat.
Mogelijkheid tot afschermen gegevens
Waar de nuance ook ontbreekt is de mogelijkheid als UBO je openbare gegevens af te schermen van inzage door derden. De wetgever schermt de gegevens van minderjarigen, onder curatele gestelden en zij die politiebewaking genieten op verzoek af. Let wel, het gaat alleen om afscherming jegens derden. De bevoegde autoriteiten hebben uiteraard gewoon inzage in deze gegevens. Nederland heeft daarmee een starrer beleid dan de richtlijn voorschrijft. De gegevens van zij die ernstig worden bedreigd of risico lopen te worden ontvoerd, blijven dus gewoon openbaar toegankelijk. Doekje voor het bloeden is dat de gebruikers van het UBO-register worden geregistreerd en de UBO kan opvragen hoe vaak zijn gegevens zijn opgevraagd door anderen dan de bevoegde autoriteiten. De UBO krijgt alleen geen inzage in wie zijn/haar gegevens heeft opgevraagd. De AVG zou dat beletten. U leest het goed, iemand kan gegevens van een ander opvragen door zich te registreren en vijf euro te betalen, maar degene van wie de gegevens worden verstrekt mag niet weten aan wie zijn/haar gegevens zijn verstrekt!
Rechtszaken
In 2016 is in Frankrijk een rechtszaak gevoerd over het destijds openbare trustregister. De UBO van een trust werd opgenomen als er een link met Frankrijk was. Een Amerikaanse vrouw vond de openbaarheid van het UBO-trustregister in strijd met haar recht op privacy en stapte naar het Constitutioneel Hof. Het hof oordeelde dat de openbaarheid disproportioneel was indachtig het nagestreefde doel van het register. Ook elders worden rechtszaken gevoerd tegen de openbaarheid van het register. Binnenkort spreekt de rechter in appèl zich uit over de eis van Privacy First tot buitenwerkingstelling van de verplichting privacygevoelige gegevens te registreren. Ook het feit dat de voorzieningenrechter geen prejudiciële vragen stelde – in een Luxemburgse zaak zijn al dergelijke vragen gesteld aan het Hof van Justitie EU – komt dan nog een keer aan de orde. Het is dus nog geen uitgemaakte zaak dat het UBO-register openbaar blijft.
Hoe zit het dan met ANBI’s?
ANBI’s (Algemeen Nut Beogende Instellingen) zijn per definitie stichtingen of verenigingen. Een vereniging kent leden, maar het zal zelden voorkomen dat iemand meer dan 25% van de lidmaatschapsrechten heeft. In dat geval is er geen echte UBO en is het bestuur de (pseudo-)UBO. De goededoelensector verwacht(te) dat men dan in de verkeerde veronderstelling zou leven dat de bestuurder van de ANBI ook eigenaar is van het vermogen van de ANBI. Een lobby heeft ervoor gezorgd dat op het uittreksel uit het handelsregister van de KvK een opmerking wordt geplaatst dat een bestuurder van een ANBI geen eigenaar is van het vermogen. Of de entiteit is aangemerkt als ANBI, moet men dan zelf nog opzoeken in het ANBI-register. Je kunt je afvragen of iedereen dat zal doen.
Ondertussen
Ondertussen blijft de KvK brieven sturen aan entiteiten om hun UBO te registreren. Het gaat om 1,5 miljoen entiteiten die bij invoering van het register op 27 september 2020 bestonden. Een groot deel daarvan zal hun UBO zonder tegensputteren hebben geregistreerd. Van veel ondernemingen is al bekend wie de UBO is, omdat alle aandelen worden gehouden door één persoon. Een enig aandeelhouder van een kapitaalvennootschap wordt namelijk al geregistreerd bij de KvK.
Het is voor anderen dan de bevoegde autoriteiten niet mogelijk in de KvK te zoeken op persoon. Je kunt dus niet zien van welke entiteiten persoon X de UBO is. Waar vraag naar is, komt vanzelf een aanbod. Verschillende bedrijven – datahandelaren c.q. handelaren in persoonsgegevens – hebben hun software zo ingericht dat hun cliënten wel kunnen zoeken op persoon. Hoewel het kabinet heeft aangegeven tegen dergelijke datahandelaren te zullen optreden, verwacht ik daar weinig van, maar ik laat me graag verrassen.
Mathieu Neve - Verbonden aan het Fiscaal Instituut Tilburg van Tilburg University. Tevens werkzaam als belastingadviseur/Estate Planner bij HLB Witlox Van den Boomen.
