Zodra ik op het kruisje van de browser klik en de BigBlueButton sessie van het hoorcollege Capita Selecta Omzetbelasting sluit, weet ik waarover mijn FIT-bijdrage moet gaan. Ik ga iets schrijven over mijn ervaringen met digitaal onderwijs in coronatijd.
Mijn switch naar digitaal onderwijs
Op het moment van schrijven, is het onderwijs al meer dan een jaar bijna geheel digitaal. Dat de wereldwijde coronapandemie dit noodzakelijk maakt, is natuurlijk al erg vervelend. Ik ga dan ook proberen de lezer (als u inmiddels niet ook al op het kruisje van de browser heeft geklikt) en mijzelf niet verder mee te trekken in de Corona blues, maar ook zeker mijn positieve ervaringen delen. Woensdagen zijn voor mij en de andere btw’ers die aan het FIT zijn verbonden, de dagen waarop wij voor de universiteit werken en daar normaliter ook in het wild in Tilburg te bewonderen zijn. Mijn werkzaamheden op het gebied van onderwijs bestaan uit het geven van een aantal hoorcolleges, werkcolleges, het nakijken van tentamens en het begeleiden van scripties, het sluitstuk van de studie. Met gepaste eerbied voor de flexibiliteit van iedereen en met name coördinatoren van de verschillende vakken, kan ik in ieder geval constateren dat al deze activiteiten ook in coronatijd doorgang hebben kunnen vinden.
Algemene voordelen en nadelen
Als algemene voordelen van digitaal onderwijs, staan voor mij persoonlijk de afwezigheid van stilstaan op de A27 en de gedwongen adoptie van videoconferentie systemen zoals Zoom, Teams, Google Meet en natuurlijk het al genoemde BigBlueButton voorop. Zowel het wegvallen van de mogelijkheid uit automatisme de auto of ander vervoermiddel in te stappen voor een contactmoment, als het gedwongen opschalen van digitale mogelijkheden om dit contact wel te bewerkstelligen, hebben ook in mijn overige werkdagen als belastingadviseur zeker meegeholpen de ecologische voetafdruk sterk te verminderen. Ook is het geen geheim dat voor veel fiscalisten, ik ben daarop zeker geen uitzondering, de noodzaak om gebruik te maken van bepaalde programma’s wel helpt deze ook daadwerkelijk te gebruiken. Het belangrijkste nadeel (de 538-ochtendshow vind ik persoonlijk na het vertrek van Edwin Evers minder luisterwaardig geworden), is natuurlijk het gebrek aan persoonlijk contact.
Ervaringen per activiteit
Naast algemene voordelen en nadelen, heeft het digitaliseren van onderwijs naar mijn ervaring op sommige onderdelen meer impact dan op andere. Onderstaand zal ik per activiteit, waar ik namens het FIT bij betrokken ben, mijn ervaringen delen.
Hoorcolleges
Als je me vooraf had gevraagd welke onderwijsvorm het makkelijkst digitaal plaats zou kunnen vinden, had ik waarschijnlijk geantwoord dat dit hoorcolleges zijn. Generaliserend, zijn een of soms twee docenten informatie aan het overbrengen aan een relatief grote groep studenten. Vaak lijkt de interactie tijdens hoorcolleges dan ook beperkt. In de praktijk is dit naar mijn ervaring toch anders. De soms gezonde spanning om voor een grote groep studenten te staan en een onderwerp gestructureerd uiteen proberen te zetten, is achter je eigen beeldscherm gewoon ontzettend lastig. Je kunt de zaal niet lezen en zien of er misschien nog een voorbeeld nodig is. Met de interactie van studenten heb ik verschillende ervaringen. In een aantal colleges werd, vaak via de chat, actief meegedaan als een vraag wordt gesteld, maar er zijn ook colleges geweest dat ik bijna hoopte dat de speakers van mijn laptop stuk waren, omdat er een pijnlijke stilte viel. Dit ligt overigens zeker niet alleen aan de studenten. Ik heb gemerkt dat het vaak moeilijk is interactie te krijgen als je precies dezelfde slideshow online presenteert, maar als je vooraf nadenkt over hoe en waar je de interactie kunt opzoeken, het vaak veel beter gaat. Wat natuurlijk ook ontzettend prettig is, is dat de colleges kunnen worden opgenomen. Dit geeft, met name voor de studenten, meer flexibiliteit.
Werkcolleges
Voor de werkcolleges van het vak omzetbelasting hebben we vooraf met het docententeam besproken hoe we het onderwijs digitaal vorm konden geven. We hebben er uiteindelijk voor gekozen de werkgroepen kleiner te maken. We hebben de studenten ingedeeld in groepen van ongeveer 15 personen. Ook hebben we de werkcolleges korter gemaakt. Zoom meetings van een uur per week, per groep. Daarnaast hebben we beslist elke week voor een van de twee opdrachten een filmpje te maken met de antwoordindicatie en alleen de andere opdracht in de werkgroep door te nemen, tenzij er vragen waren over de eerste opdracht. Het was goed te merken dat deze nieuwe opzet, zeker de eerste paar weken, erg wennen was. Dit gold zowel voor de studenten als de docenten. Mute en unmute, kapotte laptops, luidruchtige of zelfs dronken huisgenoten (dat laatste uiteraard alleen bij de studenten). Het is allemaal toch net wat anders dan op de campus. Uiteindelijk heb ik wel gemerkt dat je, zeker door de kleinere groepen, toch echt nog wel goede discussies krijgt en dat ik in mijn rol als docent ook steeds meer het gevoel kreeg de werkgroep te faciliteren dan als politieagent te vragen de camera aan te zetten en studenten te herinneren dat we inmiddels bij onderdeel c waren in plaats van nog bij onderdeel a. Voor de docenten heeft deze opzet met name door het maken van filmpjes veel tijd gekost. Ik ben persoonlijk wel van mening dat deze inspanning het dubbel en dwars waard is geweest.
Tentamens
Na onderwijs volgt natuurlijk ook de tentaminering. Voor het bachelor vak omzetbelasting heeft het tentamen uiteindelijk plaatsgevonden op de universiteit, maar heeft een flink gedeelte van de studenten het tentamen ook online gemaakt. Zonder te veel in te willen gaan op online proctoring en andere zaken waar ik totaal geen verstand van heb, is mij met name bijgebleven dat het nog best een gedoe was om de fysieke tentamens na te kunnen kijken. Natuurlijk was daar ook snel een oplossing voor gevonden door een gastvrije vader van een van de docenten met een notariskantoor onder de rook van Tilburg, waar wij als docententeam op gepaste afstand van elkaar tot laat in de avond tentamens hebben kunnen nakijken. Bijkomend voordeel waren de authentieke Brabantse worstenbroodjes die bij de lunch werden geserveerd.
Scriptiebegeleiding en afstuderen
De begeleiding van scripties is op een aantal gevallen na, waarin je toch liever een persoonlijk gesprek hebt dan een videoconferentie of gewoon belletje, voor mijn gevoel goed doorgegaan. Het schrijven en beoordelen van hetgeen wordt opgeleverd is natuurlijk sowieso iets wat je individueel moet doen. Mijn ervaring ,en volgens mij ook die van andere scriptiebegeleiders, is overigens dat de studenten in coronatijd meer tijd hebben vrijgemaakt voor hun scriptie. Veelal schoot het schrijven dan ook goed op en kon het afstuderen worden aangevraagd. Dat brengt mij bij hetgeen mij het meest is tegen gevallen van het onderwijs op afstand, de afstudeersessies. Het afronden van een studie fiscaal recht of fiscale economie zou natuurlijk een van de mooiste dagen in je leven moeten zijn. Het is dan toch jammer als je je scriptie moet verdedigen achter je eigen scherm en je dan zit te kijken naar de werkkamer van je begeleider en tweede lezer, in plaats van de glunderende ogen van familie, geliefden en vrienden. Om het hele gebeuren nog iets van feestelijkheid mee proberen te geven, heb ik in ieder geval bij alle afstudeersessies waar ik bij ben geweest een pak aangetrokken en zelfs een das omgedaan, maar het gevoel was toch anders dan bij dergelijke sessies op de campus. Als dat voor mij al zo is, zal dat voor de studenten in kwestie nog veel meer het geval zijn.
Conclusie
Mijn conclusie is dat deze gedwongen omschakeling mij veel heeft geleerd. Ook denk ik er zelfs een betere docent van te zijn geworden. Ik besef me wel heel goed dat de studenten verreweg het zwaarst benadeeld zijn in deze hele situatie. Als ik terugkijk naar mijn eigen studententijd, weet ik niet of ik ook de flexibiliteit had kunnen opbrengen die ik bij de studenten in Tilburg heb gezien. Ik ben er best een beetje trots op dat we dit al zo lang volhouden, maar ik heb ook wel weer heimwee naar een lauwe frikandel in de mensa en een kop matige koffie met mijn collega’s op de 8e verdieping. Kortom, we zullen nog even moeten roeien met de (digitale) riemen die we hebben!
