Momenteel heeft het coronavirus er alweer voor gezorgd dat we een tijdje thuis zitten. Het is nog onduidelijk wanneer wij weer de open wereld in mogen en er gaan al stemmen op van een zogenaamde “1.5-meter economie”. Nu wij ineens zoveel tijd op onze handen hebben, kunnen we namelijk nadenken over de toekomst. Hoe zal onze samenleving eruit zien na al deze onzekerheid. Niet alleen corona heeft hier een flink effect op, maar ook andere zaken zoals kunstmatige intelligentie. Door corona moeten wij ons werk van thuis uit doen. Maar wat voor werk moeten wij doen als AI onze banen heeft overgenomen?
Een grote groep mensen geeft aan dat wij hier niet zo bang voor hoeven te zijn, aangezien technologie altijd al banen heeft vervangen. Met name sinds de industriële revolutie is het fysieke werk weggenomen en zijn mensen hun intelligentie gaan gebruiken. Dit laatste is namelijk een eigenschap dat machines momenteel nog missen. En het is ook lastig vol te houden dat wij hier slechter van zijn geworden. Er bestaat natuurlijk kritiek op een hele dag voor je computer zitten, maar dit is ongetwijfeld beter dan de hele dag achter een ploeg te staan.
Echter, machines en robots worden steeds intelligenter. AI neemt steeds meer taken over waar eerst menselijke intelligentie voor nodig was. Denk aan administratieve taken en werk dat robots in fabrieken momenteel al weg hebben genomen. Steeds meer mensen maken zich, al dan niet terecht, druk of hun baan in de (nabije) toekomst weg zal worden geautomatiseerd.
Sommige filosofen en economen geven aan dat wij ons geen zorgen hoeven te maken. Zoals al eerder werd aangegeven zijn de verdwenen banen ingeruild voor nieuwe banen die lastig door de techniek zijn over te nemen. Zo is het altijd al geweest. Waar deze keer intelligente banen worden weggenomen, zullen nieuwe creatieve banen ontstaan. Creativiteit is namelijk nog een element dat AI niet kan nabootsen. Dit staat ook centraal in Moravec’s paradox. Moravec geeft aan dat wat voor mensen relatief simpel kan zijn, voor machines juist lastig is. En andersom. Hoewel mensen het moeilijk vinden om 3154 met 436 te vermenigvuldigen, kan AI lastig zelfstandig redeneren of een robot zelfstandig laten lopen. Mensen kunnen zich daarnaast ook nog altijd heel makkelijk aanpassen. Waar AI een gigantische dataset nodig heeft om iets te leren, kan een klein kind na het maken van één enkele fout gedrag al afleren.
Toch is het niet per se een gegeven dat er evenveel nieuwe banen zullen ontstaan. Ondanks dat mensen met hun creativiteit een groot voordeel hebben, is het daarom geen slecht idee om eens na te denken over de impact van AI. Want hoeveel creatieve banen kunnen wij creëren? En kan AI op den duur geen creativiteit ontwikkelen, waardoor het weer een hoop van deze nieuw gecreëerde banen wegneemt? Tech-miljardair Elon Musk geeft ook aan dat er een gigantisch potentieel sociaal probleem op de loer ligt, als gevolg van deze ontwikkelingen. Mocht dit gebeuren, dan oppert hij dat er een onvoorwaardelijk basisinkomen zal moeten worden ingevoerd. Dit laat wel zien dat het een bijzonder probleem is. Waar normaal gesproken de linkse partijen een basisinkomen als iets wenselijks zien, komt dit nu van een miljardair af.
Maar zoals altijd, blijft het de vraag hoe dit gefinancierd dient te worden. Zeker wanneer er tegelijkertijd een groot deel van de belastinginkomsten zal wegvallen. Bill Gates heeft daarom voorgesteld dat het logisch zou zijn om een robot tax in te voeren, waarbij robots op dezelfde manier worden belast als de voormalige werknemers wiens werk ze hebben overgenomen. Het idee van een robot tax is niet helemaal nieuw en voorstanders komen normaal gesproken met (één van) de volgende twee doelen. Enerzijds willen zij het wegvallen van de traditionele inkomstenbelasting compenseren en anderzijds hopen ze het gebruik van robots te ontmoedigen, in het voordeel van de werknemers.
Tegenstanders geven aan dat het nog steeds moeilijk blijft om echt aan te geven wat nu een robot is. Technologie die gebaseerd is op AI komt in een steeds meer vormen voor en zij doen niet allemaal hetzelfde. Daarnaast is het ook lastig om aan te geven hoeveel de werknemer zou verdienen en hoeveel belasting namens de robot zou moeten worden afgedragen. Niet alle systemen met AI nemen per definitie werk weg, maar ondersteunen alleen maar de werknemer. Daarnaast zijn er momenteel ook al robots. Waar en wanneer ga je precies de grens trekken? Ook geven critici aan dat het de innovatie kan remmen. Zeker wanneer andere landen het gebruik van AI niet zullen ontmoedigen, zal het logisch zijn dat de innovatie achter zal gaan lopen. Tegelijkertijd wordt het land dan minder aantrekkelijk als vestigingsland. Deze laatste twee punten zijn momenteel juist redenen voor middelen zoals de innovatiebox.
Hoe de toekomst zal gaan lopen is momenteel nog onduidelijk, zelfs voor de experts. In zijn boek Life 3.0 gaat Max Tegmark hier uitvoerig op in. Hij geeft hierin aan dat sommige experts al binnen een aantal decennia AI een niveau van intelligentie zien bereiken dat de mens zal overtreffen. Anderen geloven dat dit honderden jaren zal duren, of dat het misschien wel nooit zal gebeuren. Oftewel: zij hebben zelfs geen concreet zicht op wat AI voor onze nabije toekomst zal betekenen. Toch kan het interessant zijn om eens na te denken over een AI-proof belastingstelsel en een AI-proof belastingspecialist.
